1. Naturarekin solasean (Natur Zientziak)

Sarrera:
Natur zientziak, gure inguruan gertatzen diren fenomenoak azaltzeko baliabide bereziak ditugu. Nahiz eta arlo desberdinetan banaturik aztertzeko ohitura dagoen (Biologia, Geologia, Matematikak, Fisika eta Kimika) elkar konplementatzen dira eta ingurumenean ematen diren aldaketak, bost arloen partehartzearen ondorio dira. Guztiok dakigu gorputzaren (zelula-biologia) %70etik gora H2O garela. H2O? Bai, uraren formula kimikoa (formulazioa+disoluzioak). Eta nor ez da ibili uretan igerian? Batzuek flotatzen dute, baina zergatik doaz beste batzuk uretan bera? (Arkimedesen printzipioa, indarrak (pisua, bultzada), detsitatea, bolumenak...). Urak dituen ezaugarri bereziek ezinbestekoa bihurtu dute planeta honetan; are gehiago, Lurraren kanpoko itxura eta materialen konposizioaren eraldatzaile nagusienetakoa dugu (geologia, higadura...). Baina nola azaldu paperaren gainean aldaketa guzti hoiek? Badakigu gertatzen direla eta gertatuko direla, baina nola neurtu edo aurreesango ditugu? Gaitasun hori duen tresna berezi bat existitzen da. Aurreko guztia lotzen duen tresna. Egunero guztiok erabiltzen duguna. Ezagutu nahi? Ongi etorri zientzien hizkuntzaren (Matematikak, deribatuak=aldaketa) mundura!

Lanaren prozedura:
.) Ibai baten ibilbidea aztertu, urak bide hori moldatzen egin duen lana eta haren zergaitia bilatuz. Ibilbide horren zatiak eta hauen arteko desberdintasunak azaleratu.
.) Itsasoko urekin bat egitean zer gertatzen zaio ibaiko urari? Aurkitzen diren konposatuen izaerak aztertu. Nondik datoz, zer dela eta agertzen dira toki horretan?
.) Guztiok ezagutzen dugu "pero mira como beben los peces en el rio" gabonetako abestiaren zati famatua, baina... Frogatu esaldi hau itzelezko gezurra dela. Zergatik ez da posible esaldiak dioena?
.) Izokina, ibaietan jaio baina itsasoan bizi. Zeintzu aldaketa ematen dira arrain honen fisiologian hau posible izateko?
.) Esperientzia: Arkimedesen printzipioa konprobatzen! -Materiala: Probeta, tamaina nahiko desberdineko bola bi, denbora neurtzeko kronometro edo erlojua, URA. -Garapena: Probeta urez bete (neurtu ur zutabearen altuera= sakonera).Utzi bola txikia erortzen uretan, neurtu bera heltzen behar duen denbora. Idem bola haundiarekin. Zein desberdintasun agertzen dira? Arkimedes ados al dago emaitzarekin? Justifikatu.

Ebaluazioa:
-%20: Ariketa guztietan baloratuko da informazioaren zehaztasuna, ikasitakoa ulertzea ( adb. gaia azaltzeko gaitasuna eta soltura izango dira horren adierazgarri) eta informazio iturrien erabilera; zenbat eta zabalagoa hobe. -%75: (%15 jarduera bakoitzeko): Jarduera bakoitzaren planteamendua, arazoa bideratzea eta askatzea. Arrazonamendu egokiak ematea egindakoa eta lortutakoa justifikatzeko. Formula eta hizkuntza matematiko egokiaren erabilera. Ebazpenaren pausuen sekuentzia logikoa. Esperimentuaren kasuan, %5a prozesuaren akta jasotzeari dagokio. Prozesuan zehar gertatzen dena zehaztuz. -%5: Aurkezpenari (garbitasuna, homogeneotasuna, e.a.). Ortografia akatsek lanaren balorazio totala jaitsiko dute. entregatzeko "comentarios"-en sartu. Bertan aurkitu dituzue jarraitu beharreko pausuak.

Baliabideak:
http://www.hiru.com/fisika/fisika_00900.html (Fisika orokorrari buruz) http://www.zientzia.net/artikulua.asp?Artik_kod=5532 (Ibaiak) http://www.revistaaquatic.com/asociaciones/PirineosPesca/docs/anatomia.pdf (Izokinak) http://www.cibernetia.com/tesis_es/CIENCIAS_DE_LA_VIDA/ZOOLOGIA/ZOOLOGIA_MARINA/4 (Arrainen fisiologia)
http://www.pedramol.com/pescados/salmon.htm (Izokinak) http://www.windows.ucar.edu/tour/link=/earth/Water/salinity.sp.html (Uraren propietateak)